İsrail neftə görə 95% xarici mənbələrdən asılıdır. Bu təyyarələr, mülki şəxslərə və onların evlərinə dağıdıb bombarduman edən tanklar və hərbi müdafiə sənayesi üçün lazımdır. Deməli, neft idxalı İsrail üçün həyati bir məsələdir.
İsrailin ən böyük xam neft tədarükçülərindən biri Azərbaycandır. Bu prosesi Azərbaycan adından SOCAR dövlət şirkəti həyata keçirir. 2023-cü ilin oktyabrından 2024-cü ilin iyuluna qədər olan məlumata görə, İsrailin neftə olan tələbatının ən azı 28%-i Azərbaycan tərəfindən ödənilir. Azərbaycanın öz dövlət statistikasına, Türkiyə Respublikası Ticarət Nazirliyinin 2024-cü il Azərbaycan hesabatına, müstəqil hesabatlara və xəbər mənbələrinə əsasən, Azərbaycan neftinin təxminən 80%-i Bakı-Tbilisi-Ceyhan Boru Kəməri (BTC) vasitəsilə ixrac olunur. İsrailə gedən neft də bu xəttdən keçir. Azərbaycan gömrük məlumatlarına görə, Azərbaycan 2024-cü ilin yanvar-sentyabr ayları arasında İsrailə 2.372.439 ton neft satıb. Sonradan bu rəqəmlər gizlədilməyə başlayıb.
Fələstindəki soyqırım alovunu Azərbaycan nefti yandırır!
Bir müddət əvvəl The Guardian qəzetində mövzu ilə bağlı araşdırma dərc olunmuşdu. Bu araşdırmanın ən diqqətçəkən tərəfi Azərbaycanın İsrailə satdığı neftin istifadəsi olub: “Neft emalı zavodlarından çıxan yanacağın bir hissəsi birbaşa silahlı qüvvələrə gedirsə, qalan hissəsinin böyük hissəsi hərbi qulluqçuların dövlət müqaviləsi əsasında maşınlarına yanacaq doldura biləcəyi adi yanacaqdoldurma məntəqələrinə gedir”.
Həmçinin vurğulanır ki, İsrail öz böyük döyüş təyyarələri, tanklar və digər hərbi maşınlar parkını, eləcə də qeyri-qanuni İsrail məskunlaşmalarına yol açmaq üçün fələstinlilərin evlərini və zeytun bağlarını yerlə-yeksan edən buldozerləri gücləndirmək üçün xam və təmizlənmiş neft idxalından böyük dərəcədə asılıdır. Digər mənbələr də bu məsələdə həmfikirdirlər. Nəticə: Azərbaycan nefti Qəzza və Fələstindəki qırğınları və işğalı alovlandırır.
Açığı, Azərbaycan dövlət rəsmilərini bu məsələ elə də narahat etmir. Məsələn, Prezident İlham Əliyev 2023-cü il mayın 30-da İsrail Prezidenti İsaak Hersoqla görüşüb. O, bu görüşdə aşağıdakı cümlələrdən istifadə edib: “Enerji sahəsində sıx əməkdaşlığımızın əlaməti olaraq, Azərbaycan hələ uzun illər İsrailin etibarlı xam neft tədarükçüsü olmaqda davam edəcək”.
Qəzzada baş verən soyqırımın 6-cı ayında, yəni 2024-cü ilin mayında Əliyevlə Hersoq yenidən görüşüb. Bu görüşdə Əliyev 2024-cü ilin yanvarında 523,5 min tonla ən çox xam neft ixrac edən ölkənin İsrail olduğunu bildirib. Yenə 2025-ci il aprelin 10-da Əliyev Türkiyəni müttəfiq kimi müəyyənləşdirdi və İsrail üçün “dostumuz” ifadəsini işlətdi. Əliyev Türkiyə ilə İsrail arasındakı gərginliyin onu da narahat etdiyini və iki ölkənin normallaşması üçün vasitəçilik fəaliyyətlərini davam etdirdiklərini bildirib.
Azərbaycanın müdafiə naziri Zahir Həsənov 2025-ci il mayın 19-da işğalçı İsrail rejiminə səfər edib və müdafiə naziri İsrael Kats ilə görüşüb. Nəticə: Daha çox şey olsa da, təkcə bu məlumat sübut edir ki, Azərbaycan hökumətinin İsraillə heç bir problemi yoxdur və İsrailə qarşı heç bir sanksiya tətbiq etmir.
Bəs bu neft İsrailə necə çatır?
Təəssüf ki, bu sual bizi Türkiyənin rolu ilə üz-üzə qoyur. Azərbaycanın İsrailə satdığı neft Türkiyə vasitəsilə nəql olunur. Bakı-Tbilisi-Ceyhan Boru Kəməri (BTC) daşınması üçün istifadə olunur. Bu kəmərin 1076 kilometri Türkiyə ərazisində yerləşir. BTC-nin Türkiyədəki bu uzun hissəsi BOTAŞ International tərəfindən idarə olunur. Bu şirkət Prezidentliyə bağlı Sərvət Fondunun dövlət şirkətlərindən biri olan BOTAŞ-a məxsusdur.
Nəticə: Azərbaycanın İsrailə satdığı neftin operatoru və buna görə də daşıyıcısı Türkiyədir. Əslində, energetika naziri Alparslan Bayraktar “Bizim vəzifəmiz BTC-dən keçən nefti sağlam şəkildə nəql edib Ceyhandan tankerlərə yükləməkdir” sözləri ilə bu vəziyyəti etiraf edir.
Hansı doğrudur: Türkiyənin təşəbbüsü var, ya yox? Bununla belə, 2024-cü ilin may ayının əvvəlində verdiyi açıqlamada energetika naziri Alpaslan Bayraktar Türkiyənin və BOTAŞ-ın Bakı-Tbilisi-Ceyhan Boru Kəmərindən keçən neftin “hansı istiqamətə” satılacağı ilə bağlı heç bir təşəbbüsün olmadığını iddia etdi.
10 noyabr 2024-cü il tarixində Energetika Nazirliyi növbəti bəyanatla çıxış edib. “Nefti BTC vasitəsilə nəql edən və onu Heydər Əliyev Limanından dünya bazarlarına satan şirkətlər Türkiyənin İsraillə ticarəti dayandırmaq qərarına hörmətlə yanaşıblar və çatdırılma məntəqəsi kimi İsraillə heç bir daşıma həyata keçirilməyib”, - deyə məlumatda bildirilir.
Deməli, Türkiyənin təşəbbüsü var! Bu cümlə ilə 2023-cü il oktyabrın 7-dən 2024-cü il mayın 2-dək BTC boru kəmərindən istifadə edərək Ceyhana gələn Azərbaycan neftinin oradan işğalçı İsrail rejiminə getdiyi rəsmən qəbul edilib. Eyni zamanda, bu, həm də günahın etirafı idi. Amma təbii ki, biz sevindik ki, zərər harda olursa olsun, qazancdır. Lakin çoxlu ziddiyyətli ifadələrə görə dərhal səlahiyyətlilərə etibar edə bilmədik və araşdırmamızı davam etdirdik. Təəssüf ki, sərt reallıqlarla qarşılaşmağımız çox çəkmədi.
Neft axını saxta yollarla necə davam edir?
Açıq mənbələrdə apardığımız araşdırmalar nəticəsində müəyyən etdik ki, Adanada Heydər Əliyev limanından neft yükləyən tankerlər özlərini İtaliyaya gedirmiş kimi göstərib, daha sonra müxtəlif hiylələrlə Azərbaycan neftini Türkiyə limanlarından işğalçı İsrail rejiminə daşıyıblar. Nazirliyin göndərilməyəcəklərini bildirdiyi tarixdən sonra belə gəmilərin çoxunu tapdıq. Bunlardan bəziləri Nissos Delos, Kimolos, Nissos Paros və Poliegos gəmiləridir.
Bunlardan ən ağrılısı isə 2024-cü il yanvarın 1-də Eminönündə “Ayasofya dünən, Əməvi bu gün, sabah Əl-Əqsa” mövzusunda bir çox qeyri-hökumət təşkilatının, nazirlərin və müxtəlif rəsmilərin iştirakı ilə keçirilən aksiyada aşkar etdiyimiz hadisə idi. Həmin gün minlərlə vicdanlı insan Fələstin üçün Eminönünə toplaşarkən, təəssüf ki, Heydər Əliyev Limanından neft yükləyən Foleqandros adlı tanker İsrailə doğru gedirdi. Bu tanker Ceyhanı tərk etdikdən sonra sanki İtaliyaya gedirmiş kimi marşrutunda olmayan istiqamətdə İsrailin ərazi sularına doğru istiqamət alıb.
Yanvarın 2-də Livan sahillərində və İsrailin ərazi sularına yaxınlaşarkən Foleqandros dörd gün ərzində bütün hərəkətlərini gizlədərək AIS siqnal sistemini söndürüb. Yanvarın 6-na kimi siqnal sistemi sönük qalan gəmi AIS-ni işə salıb və ya öz marşrutuna, ya da başqa limana getmək əvəzinə, Ceyhana qayıdıb. Üstəlik, o, AIS-i işə saldıqda, yük statusu da dəyişib, yəni o, nefti boşaldıb. Yuxarıda adları çəkilən digər gəmilər də eyni nümunəni izləyirdilər. Bunlar bizim adi insanların böyük səylə açıq mənbələrdən əldə edə biləcəyimiz məlumatlardır. Daha çoxunun gizli vasitələrlə həyata keçirildiyini təxmin etmək mümkün deyil.
Azərbaycan İsrailə neft satmağı dayandırıb?
Təhriflər və manipulyasiyalar təkcə Türkiyə ilə məhdudlaşmır. Təəssüf ki, Azərbaycan tərəfində daha böyükləri var. Hər ay hansı ölkələrə nə qədər neft satdığını rəsmi sənədləşdirən Azərbaycan 2024-cü ilin sonundan etibarən məlumatları təhrif etməyə başlayıb.İsrailə satılan yüz minlərlə ton neft birdən-birə sıfıra düşüb.
Deməli, kağız üzərində baxanda Azərbaycan guya İsrailə neft satmır! Lakin bu prosesi Azərbaycan adından həyata keçirən SOCAR İsraillə də yeni neft və təbii qaz müqavilələri bağlayır. Bu yaxınlarda BP, SOCAR və İsrailin NewMed Energy şirkətlərindən ibarət üçtərəfli konsorsiuma işğal olunmuş Fələstin ərazilərində təbii qazın kəşfiyyatı üçün lisenziya verilmişdir.
Gəlin məlumatları araşdırmağa davam edək. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, Türkiyə Energetika Nazirliyinin noyabrın 10-da verdiyi bəyanatdan sonra biz ən azı 5 neft tankeri tapdıq ki, Adanada Heydər Əliyev limanından sanki İtaliyaya gedirmiş kimi yola çıxıb, əslində isə İsrailə gedirmiş. Azərbaycanın 2025-ci ilin ilk üç ayı üçün açıqladığı məlumatlar da bu iddiaları təsdiqləyir. Necə?
2024-cü ilin ilk üç ayında SOCAR İsrailə 1 milyon ton, İtaliyaya isə 2 milyon ton neft satıb. Yəni iki ölkəyə ümumilikdə 3 milyon ton neft satıb. Nədənsə, 2025-ci ilin ilk üç ayına baxdığımızda SOCAR İtaliyaya 3 milyon ton satıb, İsrailə isə satmayıb! Amma biz Türkiyədən yola düşən neft gəmilərinə rast gəlirik ki, sanki İtaliyaya gedirlər, amma əslində İsrailə gedirlər. Və nədənsə 2024-cü ilin ilk üç ayında və 2025-ci ilin ilk üç ayında İsrail və İtaliyaya satılan neft eyni məbləğə bərabərdir. Bu qədər matç təsadüf ola bilərmi? Bu vəziyyətdən İsrail mediası da yazıb.
Haaretz xəbər verir: "İsrailin enerji sektorundakı mənbələr bildirirlər ki, Azərbaycan rəqəmləri yalnız İsrailə birbaşa neft ixracının bitdiyini göstərir, lakin eyni marşrutdan istifadə etməklə ixrac üçüncü ölkədə qeydiyyatdan keçmiş vasitəçilərdən istifadə etməklə dolayı yolla həyata keçirilə bilər ki, bu da Azərbaycan gömrük məlumatlarında görünür. Mənbələr bildirir ki, Trafigura, Vitol və Glencore kimi iri ticarət şirkətləri, ən böyük qlobal neft satan şirkətlərdən üçüdür. İsrailin Azəri rəqəmlərinə görə, İtaliyaya neft ixracı 2024-cü ilin ilk dörd ayında 2,4 milyon tondan 2025-ci ilin eyni dövründə təxminən 4,4 milyon tona yüksəldi.”
Nəticə: Azərbaycan İsrailə neft satmağı dayandırmadı. Göndərmə üçün yeni örtük tapdı. Belə görünür ki, neft daşımaları kağız üzərində başqa ölkələrə və ya başqa ölkələrə xidmət göstərən şirkətlərə satılır və onlar dolayı yolla İsrailə satırlar. Burada da İtaliya ən çox seçilir.
Türkiyə BTC Boru Kəməri ilə İsrailə gedən neft daşımalarını dayandıra bilməzlərmi?
Cavab aydındır: dayandırıla bilər. 2003-cü ildə Türkiyə-Gürcüstan-Azərbaycan və Böyük Britaniyanın British Petroleum (BP) neft şirkəti arasında imzalanmış BTC müqaviləsinə əlavə razılaşmalar daxil edilib. Bu əlavə sazişlər Qəzzada davam edən soyqırımı və Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin İsraillə bağlı qərarını əsas gətirərək Türkiyəyə bu neft daşınmasını dayandırmağa imkan verir. Ətraflı məlumat üçün Müqavimət Çadırının hazırladığı BOTAŞ hesabatına müraciət edə bilərsiniz. Təəssüf ki, mövzu ilə bağlı iddialara cavab verən heç bir dövlət rəsmisi bu sənədləri qeyd etmir. Bu cahillikdir, yoxsa ört-basdır?
Qəzzada mücahidlərin, uşaqların və insanların qanı bu qədər ucuzdur?
Azərbaycan kağız üzərindəki qaydaları ilə elə davranır ki, sanki birbaşa satış yoxdur; Türkiyə bunu daşımadığını iddia edərək, bundan xilas ola biləcəyini düşünürmü? Bu qaydalar sözügedən neftin İsrailə getməsinə mane olmur. Qəzzədə uşaqların, mücahidlərin qanı bu qədər ucuzdurmu? Buyurun, Azərbaycan açıq şəkildə İsraillə dostluq etdiyini deyir. Bəs Türkiyə? Bu neft öz ərazisindən axdığı halda və bunun təfərrüatlarını bildikləri halda hakimiyyət fələstinlilərin və Həmas rəsmilərinin üzünə necə baxa bilər?
Müharibənin başlanmasından aylar keçdi və biz Türkiyədəki müsəlmanlar olaraq hələ də zəif səslə deyirik ki, neft getməsin. Çox ağrılı deyilmi?
Faktlar aydındır. Hakimiyyətə səslənirik: Neftin istənilən yolla İsrailə çatmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər gör! Madam ki, bu məsələdə səmimisiniz, o zaman dərhal bəyan edin ki, BTC-dən istifadə edərək İsrailə neftin rəsmi və ya qeyri-rəsmi axını davam edərsə, klapanları tamamilə bağlayacaqsınız. Fırıldaqçılıq yolu ilə İsrailə neft daşıyan gəmiləri bir-bir müəyyənləşdirin və onların limanlarımıza girişini qadağan edin. Şirkətlərə qarşı sanksiyalar tətbiq edin. Unutmayın ki, “Kim kiməsə pislik etməkdə kömək edərsə, ondan bir payı vardır”. 4/85.
Ozan Soyer, islamianaliz
Azərbaycan həqiqətənmi İsrailə Türkiyə vasitəsi ilə neft satır?
İsrail neftə görə 95% xarici mənbələrdən asılıdır. Bu təyyarələr, mülki şəxslərə və onların evlərinə dağıdıb bombarduman edən tanklar və hərbi müdafiə sənayesi üçün lazımdır. Deməli, neft idxalı İsrail üçün həyati bir məsələdir.
İsrailin ən böyük xam neft tədarükçülərindən biri Azərbaycandır. Bu prosesi Azərbaycan adından SOCAR dövlət şirkəti həyata keçirir. 2023-cü ilin oktyabrından 2024-cü ilin iyuluna qədər olan məlumata görə, İsrailin neftə olan tələbatının ən azı 28%-i Azərbaycan tərəfindən ödənilir. Azərbaycanın öz dövlət statistikasına, Türkiyə Respublikası Ticarət Nazirliyinin 2024-cü il Azərbaycan hesabatına, müstəqil hesabatlara və xəbər mənbələrinə əsasən, Azərbaycan neftinin təxminən 80%-i Bakı-Tbilisi-Ceyhan Boru Kəməri (BTC) vasitəsilə ixrac olunur. İsrailə gedən neft də bu xəttdən keçir. Azərbaycan gömrük məlumatlarına görə, Azərbaycan 2024-cü ilin yanvar-sentyabr ayları arasında İsrailə 2.372.439 ton neft satıb. Sonradan bu rəqəmlər gizlədilməyə başlayıb.
Fələstindəki soyqırım alovunu Azərbaycan nefti yandırır!
Bir müddət əvvəl The Guardian qəzetində mövzu ilə bağlı araşdırma dərc olunmuşdu. Bu araşdırmanın ən diqqətçəkən tərəfi Azərbaycanın İsrailə satdığı neftin istifadəsi olub: “Neft emalı zavodlarından çıxan yanacağın bir hissəsi birbaşa silahlı qüvvələrə gedirsə, qalan hissəsinin böyük hissəsi hərbi qulluqçuların dövlət müqaviləsi əsasında maşınlarına yanacaq doldura biləcəyi adi yanacaqdoldurma məntəqələrinə gedir”.
Həmçinin vurğulanır ki, İsrail öz böyük döyüş təyyarələri, tanklar və digər hərbi maşınlar parkını, eləcə də qeyri-qanuni İsrail məskunlaşmalarına yol açmaq üçün fələstinlilərin evlərini və zeytun bağlarını yerlə-yeksan edən buldozerləri gücləndirmək üçün xam və təmizlənmiş neft idxalından böyük dərəcədə asılıdır. Digər mənbələr də bu məsələdə həmfikirdirlər. Nəticə: Azərbaycan nefti Qəzza və Fələstindəki qırğınları və işğalı alovlandırır.
Açığı, Azərbaycan dövlət rəsmilərini bu məsələ elə də narahat etmir. Məsələn, Prezident İlham Əliyev 2023-cü il mayın 30-da İsrail Prezidenti İsaak Hersoqla görüşüb. O, bu görüşdə aşağıdakı cümlələrdən istifadə edib: “Enerji sahəsində sıx əməkdaşlığımızın əlaməti olaraq, Azərbaycan hələ uzun illər İsrailin etibarlı xam neft tədarükçüsü olmaqda davam edəcək”.
Qəzzada baş verən soyqırımın 6-cı ayında, yəni 2024-cü ilin mayında Əliyevlə Hersoq yenidən görüşüb. Bu görüşdə Əliyev 2024-cü ilin yanvarında 523,5 min tonla ən çox xam neft ixrac edən ölkənin İsrail olduğunu bildirib. Yenə 2025-ci il aprelin 10-da Əliyev Türkiyəni müttəfiq kimi müəyyənləşdirdi və İsrail üçün “dostumuz” ifadəsini işlətdi. Əliyev Türkiyə ilə İsrail arasındakı gərginliyin onu da narahat etdiyini və iki ölkənin normallaşması üçün vasitəçilik fəaliyyətlərini davam etdirdiklərini bildirib.
Azərbaycanın müdafiə naziri Zahir Həsənov 2025-ci il mayın 19-da işğalçı İsrail rejiminə səfər edib və müdafiə naziri İsrael Kats ilə görüşüb. Nəticə: Daha çox şey olsa da, təkcə bu məlumat sübut edir ki, Azərbaycan hökumətinin İsraillə heç bir problemi yoxdur və İsrailə qarşı heç bir sanksiya tətbiq etmir.
Bəs bu neft İsrailə necə çatır?
Təəssüf ki, bu sual bizi Türkiyənin rolu ilə üz-üzə qoyur. Azərbaycanın İsrailə satdığı neft Türkiyə vasitəsilə nəql olunur. Bakı-Tbilisi-Ceyhan Boru Kəməri (BTC) daşınması üçün istifadə olunur. Bu kəmərin 1076 kilometri Türkiyə ərazisində yerləşir. BTC-nin Türkiyədəki bu uzun hissəsi BOTAŞ International tərəfindən idarə olunur. Bu şirkət Prezidentliyə bağlı Sərvət Fondunun dövlət şirkətlərindən biri olan BOTAŞ-a məxsusdur.
Nəticə: Azərbaycanın İsrailə satdığı neftin operatoru və buna görə də daşıyıcısı Türkiyədir. Əslində, energetika naziri Alparslan Bayraktar “Bizim vəzifəmiz BTC-dən keçən nefti sağlam şəkildə nəql edib Ceyhandan tankerlərə yükləməkdir” sözləri ilə bu vəziyyəti etiraf edir.
Hansı doğrudur: Türkiyənin təşəbbüsü var, ya yox? Bununla belə, 2024-cü ilin may ayının əvvəlində verdiyi açıqlamada energetika naziri Alpaslan Bayraktar Türkiyənin və BOTAŞ-ın Bakı-Tbilisi-Ceyhan Boru Kəmərindən keçən neftin “hansı istiqamətə” satılacağı ilə bağlı heç bir təşəbbüsün olmadığını iddia etdi.
10 noyabr 2024-cü il tarixində Energetika Nazirliyi növbəti bəyanatla çıxış edib. “Nefti BTC vasitəsilə nəql edən və onu Heydər Əliyev Limanından dünya bazarlarına satan şirkətlər Türkiyənin İsraillə ticarəti dayandırmaq qərarına hörmətlə yanaşıblar və çatdırılma məntəqəsi kimi İsraillə heç bir daşıma həyata keçirilməyib”, - deyə məlumatda bildirilir.
Deməli, Türkiyənin təşəbbüsü var! Bu cümlə ilə 2023-cü il oktyabrın 7-dən 2024-cü il mayın 2-dək BTC boru kəmərindən istifadə edərək Ceyhana gələn Azərbaycan neftinin oradan işğalçı İsrail rejiminə getdiyi rəsmən qəbul edilib. Eyni zamanda, bu, həm də günahın etirafı idi. Amma təbii ki, biz sevindik ki, zərər harda olursa olsun, qazancdır. Lakin çoxlu ziddiyyətli ifadələrə görə dərhal səlahiyyətlilərə etibar edə bilmədik və araşdırmamızı davam etdirdik. Təəssüf ki, sərt reallıqlarla qarşılaşmağımız çox çəkmədi.
Neft axını saxta yollarla necə davam edir?
Açıq mənbələrdə apardığımız araşdırmalar nəticəsində müəyyən etdik ki, Adanada Heydər Əliyev limanından neft yükləyən tankerlər özlərini İtaliyaya gedirmiş kimi göstərib, daha sonra müxtəlif hiylələrlə Azərbaycan neftini Türkiyə limanlarından işğalçı İsrail rejiminə daşıyıblar. Nazirliyin göndərilməyəcəklərini bildirdiyi tarixdən sonra belə gəmilərin çoxunu tapdıq. Bunlardan bəziləri Nissos Delos, Kimolos, Nissos Paros və Poliegos gəmiləridir.
Bunlardan ən ağrılısı isə 2024-cü il yanvarın 1-də Eminönündə “Ayasofya dünən, Əməvi bu gün, sabah Əl-Əqsa” mövzusunda bir çox qeyri-hökumət təşkilatının, nazirlərin və müxtəlif rəsmilərin iştirakı ilə keçirilən aksiyada aşkar etdiyimiz hadisə idi. Həmin gün minlərlə vicdanlı insan Fələstin üçün Eminönünə toplaşarkən, təəssüf ki, Heydər Əliyev Limanından neft yükləyən Foleqandros adlı tanker İsrailə doğru gedirdi. Bu tanker Ceyhanı tərk etdikdən sonra sanki İtaliyaya gedirmiş kimi marşrutunda olmayan istiqamətdə İsrailin ərazi sularına doğru istiqamət alıb.
Yanvarın 2-də Livan sahillərində və İsrailin ərazi sularına yaxınlaşarkən Foleqandros dörd gün ərzində bütün hərəkətlərini gizlədərək AIS siqnal sistemini söndürüb. Yanvarın 6-na kimi siqnal sistemi sönük qalan gəmi AIS-ni işə salıb və ya öz marşrutuna, ya da başqa limana getmək əvəzinə, Ceyhana qayıdıb. Üstəlik, o, AIS-i işə saldıqda, yük statusu da dəyişib, yəni o, nefti boşaldıb. Yuxarıda adları çəkilən digər gəmilər də eyni nümunəni izləyirdilər. Bunlar bizim adi insanların böyük səylə açıq mənbələrdən əldə edə biləcəyimiz məlumatlardır. Daha çoxunun gizli vasitələrlə həyata keçirildiyini təxmin etmək mümkün deyil.
Azərbaycan İsrailə neft satmağı dayandırıb?
Təhriflər və manipulyasiyalar təkcə Türkiyə ilə məhdudlaşmır. Təəssüf ki, Azərbaycan tərəfində daha böyükləri var. Hər ay hansı ölkələrə nə qədər neft satdığını rəsmi sənədləşdirən Azərbaycan 2024-cü ilin sonundan etibarən məlumatları təhrif etməyə başlayıb.İsrailə satılan yüz minlərlə ton neft birdən-birə sıfıra düşüb.
Deməli, kağız üzərində baxanda Azərbaycan guya İsrailə neft satmır! Lakin bu prosesi Azərbaycan adından həyata keçirən SOCAR İsraillə də yeni neft və təbii qaz müqavilələri bağlayır. Bu yaxınlarda BP, SOCAR və İsrailin NewMed Energy şirkətlərindən ibarət üçtərəfli konsorsiuma işğal olunmuş Fələstin ərazilərində təbii qazın kəşfiyyatı üçün lisenziya verilmişdir.
Gəlin məlumatları araşdırmağa davam edək. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, Türkiyə Energetika Nazirliyinin noyabrın 10-da verdiyi bəyanatdan sonra biz ən azı 5 neft tankeri tapdıq ki, Adanada Heydər Əliyev limanından sanki İtaliyaya gedirmiş kimi yola çıxıb, əslində isə İsrailə gedirmiş. Azərbaycanın 2025-ci ilin ilk üç ayı üçün açıqladığı məlumatlar da bu iddiaları təsdiqləyir. Necə?
2024-cü ilin ilk üç ayında SOCAR İsrailə 1 milyon ton, İtaliyaya isə 2 milyon ton neft satıb. Yəni iki ölkəyə ümumilikdə 3 milyon ton neft satıb. Nədənsə, 2025-ci ilin ilk üç ayına baxdığımızda SOCAR İtaliyaya 3 milyon ton satıb, İsrailə isə satmayıb! Amma biz Türkiyədən yola düşən neft gəmilərinə rast gəlirik ki, sanki İtaliyaya gedirlər, amma əslində İsrailə gedirlər. Və nədənsə 2024-cü ilin ilk üç ayında və 2025-ci ilin ilk üç ayında İsrail və İtaliyaya satılan neft eyni məbləğə bərabərdir. Bu qədər matç təsadüf ola bilərmi? Bu vəziyyətdən İsrail mediası da yazıb.
Haaretz xəbər verir: "İsrailin enerji sektorundakı mənbələr bildirirlər ki, Azərbaycan rəqəmləri yalnız İsrailə birbaşa neft ixracının bitdiyini göstərir, lakin eyni marşrutdan istifadə etməklə ixrac üçüncü ölkədə qeydiyyatdan keçmiş vasitəçilərdən istifadə etməklə dolayı yolla həyata keçirilə bilər ki, bu da Azərbaycan gömrük məlumatlarında görünür. Mənbələr bildirir ki, Trafigura, Vitol və Glencore kimi iri ticarət şirkətləri, ən böyük qlobal neft satan şirkətlərdən üçüdür. İsrailin Azəri rəqəmlərinə görə, İtaliyaya neft ixracı 2024-cü ilin ilk dörd ayında 2,4 milyon tondan 2025-ci ilin eyni dövründə təxminən 4,4 milyon tona yüksəldi.”
Nəticə: Azərbaycan İsrailə neft satmağı dayandırmadı. Göndərmə üçün yeni örtük tapdı. Belə görünür ki, neft daşımaları kağız üzərində başqa ölkələrə və ya başqa ölkələrə xidmət göstərən şirkətlərə satılır və onlar dolayı yolla İsrailə satırlar. Burada da İtaliya ən çox seçilir.
Türkiyə BTC Boru Kəməri ilə İsrailə gedən neft daşımalarını dayandıra bilməzlərmi?
Cavab aydındır: dayandırıla bilər. 2003-cü ildə Türkiyə-Gürcüstan-Azərbaycan və Böyük Britaniyanın British Petroleum (BP) neft şirkəti arasında imzalanmış BTC müqaviləsinə əlavə razılaşmalar daxil edilib. Bu əlavə sazişlər Qəzzada davam edən soyqırımı və Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin İsraillə bağlı qərarını əsas gətirərək Türkiyəyə bu neft daşınmasını dayandırmağa imkan verir. Ətraflı məlumat üçün Müqavimət Çadırının hazırladığı BOTAŞ hesabatına müraciət edə bilərsiniz. Təəssüf ki, mövzu ilə bağlı iddialara cavab verən heç bir dövlət rəsmisi bu sənədləri qeyd etmir. Bu cahillikdir, yoxsa ört-basdır?
Qəzzada mücahidlərin, uşaqların və insanların qanı bu qədər ucuzdur?
Azərbaycan kağız üzərindəki qaydaları ilə elə davranır ki, sanki birbaşa satış yoxdur; Türkiyə bunu daşımadığını iddia edərək, bundan xilas ola biləcəyini düşünürmü? Bu qaydalar sözügedən neftin İsrailə getməsinə mane olmur. Qəzzədə uşaqların, mücahidlərin qanı bu qədər ucuzdurmu? Buyurun, Azərbaycan açıq şəkildə İsraillə dostluq etdiyini deyir. Bəs Türkiyə? Bu neft öz ərazisindən axdığı halda və bunun təfərrüatlarını bildikləri halda hakimiyyət fələstinlilərin və Həmas rəsmilərinin üzünə necə baxa bilər?
Müharibənin başlanmasından aylar keçdi və biz Türkiyədəki müsəlmanlar olaraq hələ də zəif səslə deyirik ki, neft getməsin. Çox ağrılı deyilmi?
Faktlar aydındır. Hakimiyyətə səslənirik: Neftin istənilən yolla İsrailə çatmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər gör! Madam ki, bu məsələdə səmimisiniz, o zaman dərhal bəyan edin ki, BTC-dən istifadə edərək İsrailə neftin rəsmi və ya qeyri-rəsmi axını davam edərsə, klapanları tamamilə bağlayacaqsınız. Fırıldaqçılıq yolu ilə İsrailə neft daşıyan gəmiləri bir-bir müəyyənləşdirin və onların limanlarımıza girişini qadağan edin. Şirkətlərə qarşı sanksiyalar tətbiq edin. Unutmayın ki, “Kim kiməsə pislik etməkdə kömək edərsə, ondan bir payı vardır”. 4/85.
Ozan Soyer, islamianaliz