Dünyanın harasında İsraildən başqa əhalisinin tamamilə yəhudi olduğu bir qəsəbə var? Azərbaycanda…
XVIII əsrdə Şimali Azərbaycan bölgəsi Quba, Şirvan, Gəncə, Qarabağ, Bakı kimi xanlıqlara bölündü.
Müsəlman Quba xanı Fəth-Əli Xan (1758-1789) həm şimal sərhədlərini hərbi cəhətdən möhkəmləndirmək, həm də ticarətini genişləndirmək istəyirdi.
Mizrahi qoluna mənsub Quba dağ yəhudiləri beynəlxalq ticarətdə mahir, təcrübəli tacirlər və sənətkarlar idilər ki, onlar da Qırmızı qəsəbə (Kiçik Qüds) adlı yerdə yaşayırdılar.
Xan Qafqazın dağlıq ərazisinə uyğunlaşdırılmış döyüş texnikasına malik olan dağ yəhudilərini xüsusi himayə altına alır, onlardan həm hərbi, həm də iqtisadi müttəfiq kimi istifadə edirdi. O, Osmanlı və İran qoşunlarına və qonşu ləzgi dəstələrinə qarşı mübarizədə yəhudi süvari birləşmələrindən kifayət qədər istifadə edirdi. Qırmızı şəhər həmişə bufer zonası rolunu oynayırdı.
Bu tarixi müttəfiqlik 1918-ci il kimi ermənilərin hücumları zamanı da davam etdi. Hətta deyilir ki, Azərbaycan İsraildən başqa dünyada yəhudi kimliyinin qorxmadan ifadə edildiyi yeganə ölkədir. Onun təməli Qırmızı qəsəbədə yerləşir. (Onlar iran, ivrit və azəri təsirləri ilə "Yudeo-Tat" adlı bir dildə danışırlar.)
İsrail ilə Azərbaycan arasında bugünkü münasibətləri bu tarix, mədəni və strateji amillərin məcmusundan formalaşdırıb.
Məsələn: İsrail Azərbaycanın ikinci ən böyük neft ixracatçısıdır. Azərbaycan ixrac etdiyi 26 milyon ton neftdən hər il 16,24 milyard dollar gəlir əldə edir. Bunun nə qədəri İsrailə aiddir? Rəsmi açıqlamalar 2,5 milyard dollar təklif edir! Başda silah sənayesində ticarətin həcmi 7,5 milyard dolları ötüb...
İKİ PƏRDƏLİ SİYASİ OYUN
Səhnə 1.
Ötən cümə…
ABŞ prezidenti Tramp sülh sazişi imzalamaq üçün Azərbaycan prezidenti Əliyevlə Ermənistanın baş naziri Paşinyanı Ağ Evdə bir araya gətirib.
Birgə mətbuat konfransında Tramp “müharibəyə əbədilik son qoyduğunu” deyib.
Əliyev və Paşinyan Trampın Nobel Sülh Mükafatına namizədliyi ilə bağlı razılığa gəliblər! Bu, işin tabloid tərəfidir, bəs faktlar?
Müqavilənin əsasını təşkil edən Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Türkiyədə iqtidaryönlü yazarlardan heç bir dərin məqalə oxumamışam. Dəhlizin açılmasından hansı ölkələr faydalanacaq, hansılar zərərli olacaq söyləmək çətindir. Bu mövzuya qayıdacağam...
Səhnə 2.
Ötən şənbə...
İsrailin davam edən hücumlarına və Qəzzanı blokadaya almasına ictimaiyyətin diqqətini çəkmək üçün minlərlə insan İstanbulun Bəyazıt meydanından Ayasofya məscidinə yürüş edib.
Yürüşdə iştirak edən Diyanət İşləri Başçısı Əli Ərbaş Allaha dua edib:
"İlahi, ey Rəbbim... Əbu Cəhllərin və Əbu Ləhəblərin nəsli dünyanı gəzib-dolaşır. Onlar getməyiblər, demək olar ki, qitələrdə gəzirlər. Ya Rəbb, onları "Qəhhar" adının təcəllisi ilə məhv et..."
“Allahım, ya Rəbb... Qoy zalımlar zalımlara hakim olsun və onların məzlumlar üçün qurduqları hiylələri, tələləri puç etsin...”
"İlahi, ya Rəbbim... Sən deyirsən ki, onlar hiylə qururlar, Allah isə onların hiylələrini və tələlərini puça çıxarır."
Əli Ərbaş ritorika ustasıdır; heç kim ona şam tuta bilməz!
Bəs, bu plan və plançılar kimdir?
Cavab 1-ci səhnədədir!
TƏLƏ SAYICILARI
Ağ Ev 40 ildir davam edən Dağlıq Qarabağ münaqişəsini niyə indi həll edir? Bu nə üçündür?
Bu gün Azərbaycan-İsrail-ABŞ münasibətləri heç kimə sirr deyil. Bundan ən çox narahat olan ölkə isə İrandır.
Son Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycanın İranla sərhədi hazırda 689 km-ə çatıb.
Ağ Evdə razılaşdırılan Zəngəzur dəhlizi İranın ən həssas məsələsidir. İş o yerə çatıb ki, İran 2,5 il əvvəl dəhlizin Ermənistan tərəfində yerləşən Qapan şəhərində baş konsulluq açıb!
İranın xarici işlər naziri Hüseyn E. Abdullahiyan bildirib ki, “İran Ermənistanın təhlükəsizliyini regionun təhlükəsizliyi hesab edir”. O, daha sonra dəhliz boyu ardıcıl üç hərbi təlim keçirdi.
Zəngəzur dəhlizi sazişinin ikinci hədəfi ABŞ-ın cilovlamağa çalışdığı Rusiyadır.
ABŞ-ın bu dəhlizi inkişaf etdirmək və idarə etmək hüququ uzunmüddətli geosiyasi əsas daşına çevrilib. Müqavilə Rusiyadan keçən ənənəvi neft və qaz kəmərlərindən yan keçə bilər!
Başqa sözlə, biz sazişə sadəcə olaraq səthi “Qarabağ sülhü” kimi baxa bilmərik. Bu həm də ABŞ-ın Cənubi Qafqazda Rusiyanın təsirini məhdudlaşdırmaq cəhdidir.
Və bu saziş ABŞ və İsrailə Orta Dəhliz (Çin-Qazaxıstan-Xəzər-Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə-Avropa), Çinin Avropaya çatmaq üçün istifadə etdiyi quru yollar üzərində təsir imkanları verir. Bu, Pekinin strateji müstəqilliyini zəiflətmək layihəsidir.
Beləliklə, müsəlman qardaşım:
Allahın sizə verdiyi hikmətdən istifadə edin, bunları təhlil edin, strategiyalar hazırlayın və yalnız kütlələrə çatdırılan ritorikadan həvəslənin.
ABŞ/İsrail Qafqazda Türkiyə üçün "Qırmızı qəsəbə" kimi bufer zona yaratdı - eynilə Osmanlılar üçün etdikləri kimi. Tələni görmürsən?
Soner Yalçın
Bu tələ quranlar kimdir... "Qırmızı qəsəbə" strategiyası
Dünyanın harasında İsraildən başqa əhalisinin tamamilə yəhudi olduğu bir qəsəbə var? Azərbaycanda…
XVIII əsrdə Şimali Azərbaycan bölgəsi Quba, Şirvan, Gəncə, Qarabağ, Bakı kimi xanlıqlara bölündü.
Müsəlman Quba xanı Fəth-Əli Xan (1758-1789) həm şimal sərhədlərini hərbi cəhətdən möhkəmləndirmək, həm də ticarətini genişləndirmək istəyirdi.
Mizrahi qoluna mənsub Quba dağ yəhudiləri beynəlxalq ticarətdə mahir, təcrübəli tacirlər və sənətkarlar idilər ki, onlar da Qırmızı qəsəbə (Kiçik Qüds) adlı yerdə yaşayırdılar.
Xan Qafqazın dağlıq ərazisinə uyğunlaşdırılmış döyüş texnikasına malik olan dağ yəhudilərini xüsusi himayə altına alır, onlardan həm hərbi, həm də iqtisadi müttəfiq kimi istifadə edirdi. O, Osmanlı və İran qoşunlarına və qonşu ləzgi dəstələrinə qarşı mübarizədə yəhudi süvari birləşmələrindən kifayət qədər istifadə edirdi. Qırmızı şəhər həmişə bufer zonası rolunu oynayırdı.
Bu tarixi müttəfiqlik 1918-ci il kimi ermənilərin hücumları zamanı da davam etdi. Hətta deyilir ki, Azərbaycan İsraildən başqa dünyada yəhudi kimliyinin qorxmadan ifadə edildiyi yeganə ölkədir. Onun təməli Qırmızı qəsəbədə yerləşir. (Onlar iran, ivrit və azəri təsirləri ilə "Yudeo-Tat" adlı bir dildə danışırlar.)
İsrail ilə Azərbaycan arasında bugünkü münasibətləri bu tarix, mədəni və strateji amillərin məcmusundan formalaşdırıb.
Məsələn: İsrail Azərbaycanın ikinci ən böyük neft ixracatçısıdır. Azərbaycan ixrac etdiyi 26 milyon ton neftdən hər il 16,24 milyard dollar gəlir əldə edir. Bunun nə qədəri İsrailə aiddir? Rəsmi açıqlamalar 2,5 milyard dollar təklif edir! Başda silah sənayesində ticarətin həcmi 7,5 milyard dolları ötüb...
İKİ PƏRDƏLİ SİYASİ OYUN
Səhnə 1.
Ötən cümə…
ABŞ prezidenti Tramp sülh sazişi imzalamaq üçün Azərbaycan prezidenti Əliyevlə Ermənistanın baş naziri Paşinyanı Ağ Evdə bir araya gətirib.
Birgə mətbuat konfransında Tramp “müharibəyə əbədilik son qoyduğunu” deyib.
Əliyev və Paşinyan Trampın Nobel Sülh Mükafatına namizədliyi ilə bağlı razılığa gəliblər! Bu, işin tabloid tərəfidir, bəs faktlar?
Müqavilənin əsasını təşkil edən Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Türkiyədə iqtidaryönlü yazarlardan heç bir dərin məqalə oxumamışam. Dəhlizin açılmasından hansı ölkələr faydalanacaq, hansılar zərərli olacaq söyləmək çətindir. Bu mövzuya qayıdacağam...
Səhnə 2.
Ötən şənbə...
İsrailin davam edən hücumlarına və Qəzzanı blokadaya almasına ictimaiyyətin diqqətini çəkmək üçün minlərlə insan İstanbulun Bəyazıt meydanından Ayasofya məscidinə yürüş edib.
Yürüşdə iştirak edən Diyanət İşləri Başçısı Əli Ərbaş Allaha dua edib:
"İlahi, ey Rəbbim... Əbu Cəhllərin və Əbu Ləhəblərin nəsli dünyanı gəzib-dolaşır. Onlar getməyiblər, demək olar ki, qitələrdə gəzirlər. Ya Rəbb, onları "Qəhhar" adının təcəllisi ilə məhv et..."
“Allahım, ya Rəbb... Qoy zalımlar zalımlara hakim olsun və onların məzlumlar üçün qurduqları hiylələri, tələləri puç etsin...”
"İlahi, ya Rəbbim... Sən deyirsən ki, onlar hiylə qururlar, Allah isə onların hiylələrini və tələlərini puça çıxarır."
Əli Ərbaş ritorika ustasıdır; heç kim ona şam tuta bilməz!
Bəs, bu plan və plançılar kimdir?
Cavab 1-ci səhnədədir!
TƏLƏ SAYICILARI
Ağ Ev 40 ildir davam edən Dağlıq Qarabağ münaqişəsini niyə indi həll edir? Bu nə üçündür?
Bu gün Azərbaycan-İsrail-ABŞ münasibətləri heç kimə sirr deyil. Bundan ən çox narahat olan ölkə isə İrandır.
Son Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycanın İranla sərhədi hazırda 689 km-ə çatıb.
Ağ Evdə razılaşdırılan Zəngəzur dəhlizi İranın ən həssas məsələsidir. İş o yerə çatıb ki, İran 2,5 il əvvəl dəhlizin Ermənistan tərəfində yerləşən Qapan şəhərində baş konsulluq açıb!
İranın xarici işlər naziri Hüseyn E. Abdullahiyan bildirib ki, “İran Ermənistanın təhlükəsizliyini regionun təhlükəsizliyi hesab edir”. O, daha sonra dəhliz boyu ardıcıl üç hərbi təlim keçirdi.
Zəngəzur dəhlizi sazişinin ikinci hədəfi ABŞ-ın cilovlamağa çalışdığı Rusiyadır.
ABŞ-ın bu dəhlizi inkişaf etdirmək və idarə etmək hüququ uzunmüddətli geosiyasi əsas daşına çevrilib. Müqavilə Rusiyadan keçən ənənəvi neft və qaz kəmərlərindən yan keçə bilər!
Başqa sözlə, biz sazişə sadəcə olaraq səthi “Qarabağ sülhü” kimi baxa bilmərik. Bu həm də ABŞ-ın Cənubi Qafqazda Rusiyanın təsirini məhdudlaşdırmaq cəhdidir.
Və bu saziş ABŞ və İsrailə Orta Dəhliz (Çin-Qazaxıstan-Xəzər-Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə-Avropa), Çinin Avropaya çatmaq üçün istifadə etdiyi quru yollar üzərində təsir imkanları verir. Bu, Pekinin strateji müstəqilliyini zəiflətmək layihəsidir.
Beləliklə, müsəlman qardaşım:
Allahın sizə verdiyi hikmətdən istifadə edin, bunları təhlil edin, strategiyalar hazırlayın və yalnız kütlələrə çatdırılan ritorikadan həvəslənin.
ABŞ/İsrail Qafqazda Türkiyə üçün "Qırmızı qəsəbə" kimi bufer zona yaratdı - eynilə Osmanlılar üçün etdikləri kimi. Tələni görmürsən?
Soner Yalçın