İndeks məlumatlarına görə, Türkiyə son on ildə Qanunun Aliliyi İndeksində əhəmiyyətli dərəcədə azalma yaşayıb. 2015-ci ildə 80-ci yerdə olan Türkiyə hər il 38 pillə geriləyib ki, bu da azalma tendensiyasını əks etdirir.
Çərşənbə axşamı açıqlanan Dünya Ədalət Layihəsinin (WJP) 2025-ci il Qanunun Aliliyi İndeksi məlumatlarına görə, 2024-cü ildə 117-ci yerdə olan Türkiyə daha bir pillə geriləyərək 143 ölkə arasında 118-ci yeri tutub.
Türkiyənin indeks üzrə balı 0,41 olaraq ölçülüb ki, bu da son on ildə ən aşağı göstəricilərdən biridir. Türkiyə Şərqi Avropa və Orta Asiya regionunda 15 ölkə arasında 14-cü, yuxarı-orta gəlirli qrupda isə 41 ölkə arasında 37-ci yerdədir.
Bu dəyər Türkiyəni həm qlobal, həm də regional reytinqlərin son sıralarına yerləşdirib. 2015-ci ildə 0,46 olan Türkiyənin indeks balı illər ərzində tədricən azalıb.
Qanunun Aliliyi İndeksi hökumət gücünün məhdudlaşdırılması, korrupsiyaya qarşı mübarizə, açıq hökumət, fundamental hüquqlar, təhlükəsizlik, tənzimləyici icra, mülki və cinayət ədaləti də daxil olmaqla səkkiz sahədə performansı ölçür.
Dünya Ədalət Layihəsinin Qanunun Aliliyi İndeksi ölkələri 0-dan 1-ə qədər şkala üzrə qiymətləndirir, 1 ən güclü qanunun aliliyini, 0 isə ən zəifini təmsil edir.
Türkiyə son 10 ildə 38 pillə geriləyib
İndeks məlumatlarına görə, Türkiyə son on ildə Qanunun Aliliyi İndeksində əhəmiyyətli dərəcədə azalma yaşayıb.
2015-ci ildə 80-ci yerdə olan Türkiyə, hər il 38 pillə geriləyərək 2025-ci ildə 118-ci yerə düşərək aşağıya doğru meyl göstərib.
2016-cı ildə baş verən 15 iyul çevriliş cəhdindən sonra Türkiyə qanunun aliliyi reytinqində 19 pillə geriləyərək 99-cu yerə düşüb.
Bu rəqəm Türkiyənin son on ildə qanunun aliliyi göstəricilərinin beynəlxalq müqayisələrində geriləməsini göstərir.
Türkiyə həmçinin "Əsas Hüquqlar" kateqoriyasında 143 ölkə arasında 134-cü yerdədir.
Bu kateqoriya ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi, yaşamaq və təhlükəsizlik hüququ, ədalətli məhkəmə hüququ, ifadə və inanc azadlığı, şəxsi həyatın qorunması, toplaşmaq azadlığı və əsas əmək hüquqlarının qorunması kimi göstəriciləri əhatə edir.
Türkiyənin bu sahədəki mövqeyi, 2015-ci ildə 96-cı yerdə idi, son on ildə 38 pillə geriləyərək 134-cü yerə düşüb ki, bu da fundamental hüquq və azadlıqlar sahəsində əhəmiyyətli dərəcədə zəifləməni nümayiş etdirir.
Türkiyənin 2025-ci il üçün Ümumdünya Ədalətli İnkişaf İndeksi
Türkiyə həmçinin son bir ildə qanunun aliliyində ən böyük geriləmənin olduğu ölkələr arasında ikinci yeri tutub.
Türkiyənin balı 2024-2025-ci illərdə 1,9 faiz azalaraq Serbiyadan sonra siyahının başına çıxıb.
Digər əhəmiyyətli geriləmələr Macarıstan və Burkina Faso (2,0 faiz), ABŞ və Meksika (2,8 faiz), Sudan (4,4 faiz) və Rusiya (4,9 faiz) olub.
Əksinə, Dominikan Respublikası qanunun aliliyində ən çox irəliləyiş əldə edib və 2,1 faiz artım göstərib, Seneqal, Syerra-Leone, Banqladeş, Qabon və Şimali Makedoniya isə təxminən 1,3-1,6 faiz irəliləyiş əldə edib.
Albaniya, Şri-Lanka, Braziliya, Botsvana və Tayland kimi ölkələrdə də təxminən 1 faiz irəliləyiş müşahidə olunub, Çin, Polşa, Cənubi Koreya və Mərakeş kimi ölkələrdə isə daha cüzi artım müşahidə olunub.
Hökumətin qanunsuz hərəkətlərinə məhkəmə nəzarəti
WJP-nin 2025-ci il Qanunun Aliliyi İndeksində Türkiyə "Hökumət Səlahiyyətlərinin Məhdudlaşdırılması" kateqoriyasında 136-cı yeri tutub.
"Hökumət Səlahiyyətlərinin Məhdudlaşdırılması" kateqoriyası məhkəmə sisteminin müstəqil nəzarət mexanizmi kimi çıxış etmək və hökumətin qanunsuz hərəkətlərinə məhdudiyyətlər qoymaq qabiliyyətinə aiddir.
Başqa sözlə, məhkəmələrin icra qərarlarını ləğv edə və ya saxlaya bilməsi, konstitusiyanın və ali məhkəmə orqanlarının isə qanunun aliliyini qoruyan şəkildə hökuməti izləyə bilməsi gözlənilir.
Bu nəzarət hökuməti zəiflətmək üçün deyil, əksinə, hakimiyyət bölgüsü çərçivəsində qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti qolları arasında tarazlığı və hesabatlılığı təmin etmək üçün nəzərdə tutulub.
2015-ci ildə bu kateqoriyada 95-ci yerdə olan Türkiyə son 10 ildə "Hökumət Səlahiyyətlərinin Məhdudlaşdırılması" kateqoriyasında 41 pillə geriləyib.
15 iyul çevriliş cəhdindən sonra Türkiyə bu kateqoriyada 13 pillə geriləyərək 108-ci yerə yüksəlib.
Türkiyənin bu sahədə aşağı reytinqi hökumətin hakimiyyət bölgüsü və hesabatlılıq prinsipləri ilə balanslaşdırılmasında ciddi problemləri ortaya qoyur.
Türkiyə 2025-ci ildə Qanunun Aliliyi İndeksində geriləyərək 143 ölkə arasında 118-ci yeri tutub
İndeks məlumatlarına görə, Türkiyə son on ildə Qanunun Aliliyi İndeksində əhəmiyyətli dərəcədə azalma yaşayıb. 2015-ci ildə 80-ci yerdə olan Türkiyə hər il 38 pillə geriləyib ki, bu da azalma tendensiyasını əks etdirir.
Çərşənbə axşamı açıqlanan Dünya Ədalət Layihəsinin (WJP) 2025-ci il Qanunun Aliliyi İndeksi məlumatlarına görə, 2024-cü ildə 117-ci yerdə olan Türkiyə daha bir pillə geriləyərək 143 ölkə arasında 118-ci yeri tutub.
Türkiyənin indeks üzrə balı 0,41 olaraq ölçülüb ki, bu da son on ildə ən aşağı göstəricilərdən biridir. Türkiyə Şərqi Avropa və Orta Asiya regionunda 15 ölkə arasında 14-cü, yuxarı-orta gəlirli qrupda isə 41 ölkə arasında 37-ci yerdədir.
Bu dəyər Türkiyəni həm qlobal, həm də regional reytinqlərin son sıralarına yerləşdirib. 2015-ci ildə 0,46 olan Türkiyənin indeks balı illər ərzində tədricən azalıb.
Qanunun Aliliyi İndeksi hökumət gücünün məhdudlaşdırılması, korrupsiyaya qarşı mübarizə, açıq hökumət, fundamental hüquqlar, təhlükəsizlik, tənzimləyici icra, mülki və cinayət ədaləti də daxil olmaqla səkkiz sahədə performansı ölçür.
Dünya Ədalət Layihəsinin Qanunun Aliliyi İndeksi ölkələri 0-dan 1-ə qədər şkala üzrə qiymətləndirir, 1 ən güclü qanunun aliliyini, 0 isə ən zəifini təmsil edir.
Türkiyə son 10 ildə 38 pillə geriləyib
İndeks məlumatlarına görə, Türkiyə son on ildə Qanunun Aliliyi İndeksində əhəmiyyətli dərəcədə azalma yaşayıb.
2015-ci ildə 80-ci yerdə olan Türkiyə, hər il 38 pillə geriləyərək 2025-ci ildə 118-ci yerə düşərək aşağıya doğru meyl göstərib.
2016-cı ildə baş verən 15 iyul çevriliş cəhdindən sonra Türkiyə qanunun aliliyi reytinqində 19 pillə geriləyərək 99-cu yerə düşüb.
Bu rəqəm Türkiyənin son on ildə qanunun aliliyi göstəricilərinin beynəlxalq müqayisələrində geriləməsini göstərir.
Türkiyə həmçinin "Əsas Hüquqlar" kateqoriyasında 143 ölkə arasında 134-cü yerdədir.
Bu kateqoriya ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi, yaşamaq və təhlükəsizlik hüququ, ədalətli məhkəmə hüququ, ifadə və inanc azadlığı, şəxsi həyatın qorunması, toplaşmaq azadlığı və əsas əmək hüquqlarının qorunması kimi göstəriciləri əhatə edir.
Türkiyənin bu sahədəki mövqeyi, 2015-ci ildə 96-cı yerdə idi, son on ildə 38 pillə geriləyərək 134-cü yerə düşüb ki, bu da fundamental hüquq və azadlıqlar sahəsində əhəmiyyətli dərəcədə zəifləməni nümayiş etdirir.
Türkiyənin 2025-ci il üçün Ümumdünya Ədalətli İnkişaf İndeksi
Türkiyə həmçinin son bir ildə qanunun aliliyində ən böyük geriləmənin olduğu ölkələr arasında ikinci yeri tutub.
Türkiyənin balı 2024-2025-ci illərdə 1,9 faiz azalaraq Serbiyadan sonra siyahının başına çıxıb.
Digər əhəmiyyətli geriləmələr Macarıstan və Burkina Faso (2,0 faiz), ABŞ və Meksika (2,8 faiz), Sudan (4,4 faiz) və Rusiya (4,9 faiz) olub.
Əksinə, Dominikan Respublikası qanunun aliliyində ən çox irəliləyiş əldə edib və 2,1 faiz artım göstərib, Seneqal, Syerra-Leone, Banqladeş, Qabon və Şimali Makedoniya isə təxminən 1,3-1,6 faiz irəliləyiş əldə edib.
Albaniya, Şri-Lanka, Braziliya, Botsvana və Tayland kimi ölkələrdə də təxminən 1 faiz irəliləyiş müşahidə olunub, Çin, Polşa, Cənubi Koreya və Mərakeş kimi ölkələrdə isə daha cüzi artım müşahidə olunub.
Hökumətin qanunsuz hərəkətlərinə məhkəmə nəzarəti
WJP-nin 2025-ci il Qanunun Aliliyi İndeksində Türkiyə "Hökumət Səlahiyyətlərinin Məhdudlaşdırılması" kateqoriyasında 136-cı yeri tutub.
"Hökumət Səlahiyyətlərinin Məhdudlaşdırılması" kateqoriyası məhkəmə sisteminin müstəqil nəzarət mexanizmi kimi çıxış etmək və hökumətin qanunsuz hərəkətlərinə məhdudiyyətlər qoymaq qabiliyyətinə aiddir.
Başqa sözlə, məhkəmələrin icra qərarlarını ləğv edə və ya saxlaya bilməsi, konstitusiyanın və ali məhkəmə orqanlarının isə qanunun aliliyini qoruyan şəkildə hökuməti izləyə bilməsi gözlənilir.
Bu nəzarət hökuməti zəiflətmək üçün deyil, əksinə, hakimiyyət bölgüsü çərçivəsində qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti qolları arasında tarazlığı və hesabatlılığı təmin etmək üçün nəzərdə tutulub.
2015-ci ildə bu kateqoriyada 95-ci yerdə olan Türkiyə son 10 ildə "Hökumət Səlahiyyətlərinin Məhdudlaşdırılması" kateqoriyasında 41 pillə geriləyib.
15 iyul çevriliş cəhdindən sonra Türkiyə bu kateqoriyada 13 pillə geriləyərək 108-ci yerə yüksəlib.
Türkiyənin bu sahədə aşağı reytinqi hökumətin hakimiyyət bölgüsü və hesabatlılıq prinsipləri ilə balanslaşdırılmasında ciddi problemləri ortaya qoyur.