İran-Çin dəmir yolu xətti təkcə Trampın İranın neft ixracını məhdudlaşdırmaq planlarını pozmur, həm də qlobal ticarətdə Malakka boğazına alternativ təklif edir.
ABŞ hökuməti ötən ilin martında Malakka boğazında İran neft tankerlərinin dayandırılması və yoxlanılması planına başlayıb. Bu, İranın neft axınını dayandırmaq və ölkə iqtisadiyyatını boğmaq cəhdi idi. Amma İran hər zaman başqa yerdə yeni yol açmaqla bu səylərin qarşısını alıb.
Hazırda İran və Çin arasında strateji əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilən dəmir yolu xətti neft bazarı və qlobal ticarət üçün fərqli perspektiv təklif edir. 1350 kilometrlik İran-Çin dəmir yolu layihəsi yeni üfüq yaradıb və 2025-ci ilin sonunda istifadəyə verilməsi planlaşdırılan bu xətt iki böyük ölkə arasında quru körpüsü təşkil edəcək.
Bu dəmir yolu xətti təkcə İranın neft nəqli üçün marşrut deyil; Bu həm də Malakka boğazını və Qərbin hakim olduğu bütün dəniz yollarını keçməyin simvoludur. Bu isə sual doğurur: “Amerika öz strateji səhvlərini nə vaxt anlayacaq?”
Embarqoya qarşı dəmir yolu
Bu yeni quru yolu ilə Çin artıq neft ehtiyaclarını ödəmək üçün ABŞ-ın nəzarətində olan təhlükəli dəniz zolaqlarına etibar etməli deyil. Bu dəmir yolu təkcə İranı qlobal ticarət şəbəkəsinə birləşdirmir; Asiya və Avropaya mesaj verir ki, əməkdaşlıq və qətiyyətlə embarqo divarlarını aşmaq olar.
Qazaxıstan və Türkmənistandan keçərək İrana çatacaq bu çoxmillətli layihə Orta Asiya ölkələrinin Hind okeanına birbaşa çıxışını təmin edəcək və regional ticarət imkanlarını genişləndirəcək. Layihə Mərkəzi Asiyaya yönəlsə də, ləngimələr yaşansa da, Tehran və Pekin arasında 25 illik strateji sazişin imzalanmasından sonra tikinti işlərinin sürəti artıb.
Dolların əvəz edilməsi
Amma məsələ təkcə nəqliyyatla bağlı deyil. Bu dəmir yolunun arxasında yeni maliyyə sisteminin əsasları qoyulur. Çin yuanının qlobal genişlənməsi və RMB (Yenminbi) əsaslı neft ticarətinin yüksəlməsi ABŞ dollarının dünya neft marşrutlarında yeganə valyuta mövqeyini sarsıdacaq. Bu böyük maliyyə məqsədlərinə nail olmaq üçün İranla birbaşa dəmir yolu əlaqəsi təkcə həyati əhəmiyyət kəsb etmir, həm də onun əhəmiyyəti hər keçən gün daha aydın görünür. Bu strateji əlaqə Yaxın Şərq bazarlarında yuanın qəbulunu gücləndirir və Highway Initiative-in maliyyə məqsədlərinə möhkəm dəstək verir. Bu addımla İran və Çin “biz öz yolumuzu cızırıq” mesajını verirlər. Burada maliyyə-iqtisadi müstəqillik ön plandadır və siyasi təzyiqlər effekt vermir.
Bu qlobal maliyyə transformasiyası genişmiqyaslı dəyişikliklərin əsasını qoya bilər. Neft ticarətində dolların rolunun azalması Yaxın Şərq ölkələrini və neftdən asılı olan digər iqtisadiyyatları daha geniş çeşiddə maliyyə alətləri ilə təmin etməklə ABŞ-ın embarqolarının iqtisadi və siyasi təzyiqini azalda bilər.
Bu inkişaflar təkcə neftlə bağlı deyil; qlobal nizamı dəyişdirə biləcək və Yaxın Şərqin neft iqtisadiyyatları üçün daha ədalətli və müxtəlif maliyyə sisteminə qapı aça biləcək gələcək. Bu böyük transformasiyanın əsas aktoru kimi İran nümayiş etdirir ki, sanksiyalar və təhdidlər bir xalqın iradəsini təslim olmağa məcbur edə bilməz.
Aprel quru limanı tamamlandı
İran Xarici İşlər Nazirliyinin İqtisadi Məsələlər Departamentinin müdir müavini Seyid Əbdül Rəsul Mühacir Hicazi aprelin quru limanının tamamlanan mərhələsinin açılış mərasimində çıxış edərək, İranın tranzit imkanlarına diqqət çəkərək deyib: O, bəyan edib ki, ölkə Rusiya, Belarus, Mərkəzi Asiya ölkələri ilə Qafqaz regionu (Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan) ilə Fars körfəzi arasında körpü ola bilər. İranın tranzit marşrutları, xüsusən də Bəndər Abbas limanı vasitəsilə bu mühüm çıxışı təmin edə bilər. Hətta bəzi ölkələrin Bəndər Abbasda öz şəxsi limanlarını qurması mümkündür.
Hicazi ölkənin cənub bölgələrinin imkanlarına toxunaraq bildirib ki, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri də Mərkəzi Asiyaya çıxış üçün İran yolundan istifadə edə bilər.
Çabahar-Zahidan dəmir yolu xəttinin ilin sonuna kimi tamamlanacağını bildirən Hicazi bu layihənin İranın dəmir yolu nəqliyyatının inkişafında strateji addım olduğunu və ölkənin tranzit mövqeyini daha da gücləndirəcəyini bildirib.
O, aprel layihəsinə Çin yük qatarının gəlməsinin bu planın vəd mərhələsindən icraya keçdiyini göstərən simvolik bir hadisə olduğunu vurğuladı.
Növbəti açılışlar haqqında
İran Dəmir Yollarının İnvestisiya və Nəqliyyat İqtisadiyyatı Direktorunun müavini Nurullah Biranvənd aprelin quru yük limanının tamamlanmış mərhələsinin açılışında çıxış edərək, yük axınının gəmilərə bənzər şəkildə paylandığını və bütün yükləmə, qablaşdırma, emal və qatarların formalaşmasının burada baş verdiyini bildirib.
Biranvend bu limanın rəqabət qabiliyyətinin artırılmasının vacibliyini vurğulayaraq, Aprin Limanının hardware sərmayələri, yüklərin avtomatlaşdırılması və rəqəmsal infrastrukturun inkişafı ilə oxşar limanlarla rəqabət apara biləcəyinə ümid etdiklərini bildirib. O qeyd edib ki, Çin və Qazaxıstan sərhədində yerləşən Korqos limanı ilə əməkdaşlıq əlaqələndirilmiş inkişaf və mal mübadiləsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Böyük sərmayələrin tezliklə açıqlanacağını bildirən Biranvend, gələn ay rəsmi mərasimlə 1500 milyard tümənlik sərmayənin açıqlanacağını bildirib. O, sərnişindaşıma sahəsində də irəliləyişlərin olduğunu və onların diqqətinin özəl sektordan maliyyə resurslarının cəlb edilməsinə yönəldiyini bildirib.
Son olaraq bir neçə lokomotiv firmasının sərmayə qoyduğunu bildirən Biranvend, ilin sonuna qədər bu sahədə yeni müqavilələr imzalanacağını, Aprin Limanına yeni investisiya məbləğinin təxminən 5 min milyard tümənə çatacağını və yaxın gələcəkdə yeni müqavilələrin imzalanacağını açıqlayıb.
İran-Çin dəmir yolu xətti ilə ABŞ dəniz embarqolarından yan keçmək
İran-Çin dəmir yolu xətti təkcə Trampın İranın neft ixracını məhdudlaşdırmaq planlarını pozmur, həm də qlobal ticarətdə Malakka boğazına alternativ təklif edir.
ABŞ hökuməti ötən ilin martında Malakka boğazında İran neft tankerlərinin dayandırılması və yoxlanılması planına başlayıb. Bu, İranın neft axınını dayandırmaq və ölkə iqtisadiyyatını boğmaq cəhdi idi. Amma İran hər zaman başqa yerdə yeni yol açmaqla bu səylərin qarşısını alıb.
Hazırda İran və Çin arasında strateji əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilən dəmir yolu xətti neft bazarı və qlobal ticarət üçün fərqli perspektiv təklif edir. 1350 kilometrlik İran-Çin dəmir yolu layihəsi yeni üfüq yaradıb və 2025-ci ilin sonunda istifadəyə verilməsi planlaşdırılan bu xətt iki böyük ölkə arasında quru körpüsü təşkil edəcək.
Bu dəmir yolu xətti təkcə İranın neft nəqli üçün marşrut deyil; Bu həm də Malakka boğazını və Qərbin hakim olduğu bütün dəniz yollarını keçməyin simvoludur. Bu isə sual doğurur: “Amerika öz strateji səhvlərini nə vaxt anlayacaq?”
Embarqoya qarşı dəmir yolu
Bu yeni quru yolu ilə Çin artıq neft ehtiyaclarını ödəmək üçün ABŞ-ın nəzarətində olan təhlükəli dəniz zolaqlarına etibar etməli deyil. Bu dəmir yolu təkcə İranı qlobal ticarət şəbəkəsinə birləşdirmir; Asiya və Avropaya mesaj verir ki, əməkdaşlıq və qətiyyətlə embarqo divarlarını aşmaq olar.
Qazaxıstan və Türkmənistandan keçərək İrana çatacaq bu çoxmillətli layihə Orta Asiya ölkələrinin Hind okeanına birbaşa çıxışını təmin edəcək və regional ticarət imkanlarını genişləndirəcək. Layihə Mərkəzi Asiyaya yönəlsə də, ləngimələr yaşansa da, Tehran və Pekin arasında 25 illik strateji sazişin imzalanmasından sonra tikinti işlərinin sürəti artıb.
Dolların əvəz edilməsi
Amma məsələ təkcə nəqliyyatla bağlı deyil. Bu dəmir yolunun arxasında yeni maliyyə sisteminin əsasları qoyulur. Çin yuanının qlobal genişlənməsi və RMB (Yenminbi) əsaslı neft ticarətinin yüksəlməsi ABŞ dollarının dünya neft marşrutlarında yeganə valyuta mövqeyini sarsıdacaq. Bu böyük maliyyə məqsədlərinə nail olmaq üçün İranla birbaşa dəmir yolu əlaqəsi təkcə həyati əhəmiyyət kəsb etmir, həm də onun əhəmiyyəti hər keçən gün daha aydın görünür. Bu strateji əlaqə Yaxın Şərq bazarlarında yuanın qəbulunu gücləndirir və Highway Initiative-in maliyyə məqsədlərinə möhkəm dəstək verir. Bu addımla İran və Çin “biz öz yolumuzu cızırıq” mesajını verirlər. Burada maliyyə-iqtisadi müstəqillik ön plandadır və siyasi təzyiqlər effekt vermir.
Bu qlobal maliyyə transformasiyası genişmiqyaslı dəyişikliklərin əsasını qoya bilər. Neft ticarətində dolların rolunun azalması Yaxın Şərq ölkələrini və neftdən asılı olan digər iqtisadiyyatları daha geniş çeşiddə maliyyə alətləri ilə təmin etməklə ABŞ-ın embarqolarının iqtisadi və siyasi təzyiqini azalda bilər.
Bu inkişaflar təkcə neftlə bağlı deyil; qlobal nizamı dəyişdirə biləcək və Yaxın Şərqin neft iqtisadiyyatları üçün daha ədalətli və müxtəlif maliyyə sisteminə qapı aça biləcək gələcək. Bu böyük transformasiyanın əsas aktoru kimi İran nümayiş etdirir ki, sanksiyalar və təhdidlər bir xalqın iradəsini təslim olmağa məcbur edə bilməz.
Aprel quru limanı tamamlandı
İran Xarici İşlər Nazirliyinin İqtisadi Məsələlər Departamentinin müdir müavini Seyid Əbdül Rəsul Mühacir Hicazi aprelin quru limanının tamamlanan mərhələsinin açılış mərasimində çıxış edərək, İranın tranzit imkanlarına diqqət çəkərək deyib: O, bəyan edib ki, ölkə Rusiya, Belarus, Mərkəzi Asiya ölkələri ilə Qafqaz regionu (Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan) ilə Fars körfəzi arasında körpü ola bilər. İranın tranzit marşrutları, xüsusən də Bəndər Abbas limanı vasitəsilə bu mühüm çıxışı təmin edə bilər. Hətta bəzi ölkələrin Bəndər Abbasda öz şəxsi limanlarını qurması mümkündür.
Hicazi ölkənin cənub bölgələrinin imkanlarına toxunaraq bildirib ki, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri də Mərkəzi Asiyaya çıxış üçün İran yolundan istifadə edə bilər.
Çabahar-Zahidan dəmir yolu xəttinin ilin sonuna kimi tamamlanacağını bildirən Hicazi bu layihənin İranın dəmir yolu nəqliyyatının inkişafında strateji addım olduğunu və ölkənin tranzit mövqeyini daha da gücləndirəcəyini bildirib.
O, aprel layihəsinə Çin yük qatarının gəlməsinin bu planın vəd mərhələsindən icraya keçdiyini göstərən simvolik bir hadisə olduğunu vurğuladı.
Növbəti açılışlar haqqında
İran Dəmir Yollarının İnvestisiya və Nəqliyyat İqtisadiyyatı Direktorunun müavini Nurullah Biranvənd aprelin quru yük limanının tamamlanmış mərhələsinin açılışında çıxış edərək, yük axınının gəmilərə bənzər şəkildə paylandığını və bütün yükləmə, qablaşdırma, emal və qatarların formalaşmasının burada baş verdiyini bildirib.
Biranvend bu limanın rəqabət qabiliyyətinin artırılmasının vacibliyini vurğulayaraq, Aprin Limanının hardware sərmayələri, yüklərin avtomatlaşdırılması və rəqəmsal infrastrukturun inkişafı ilə oxşar limanlarla rəqabət apara biləcəyinə ümid etdiklərini bildirib. O qeyd edib ki, Çin və Qazaxıstan sərhədində yerləşən Korqos limanı ilə əməkdaşlıq əlaqələndirilmiş inkişaf və mal mübadiləsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Böyük sərmayələrin tezliklə açıqlanacağını bildirən Biranvend, gələn ay rəsmi mərasimlə 1500 milyard tümənlik sərmayənin açıqlanacağını bildirib. O, sərnişindaşıma sahəsində də irəliləyişlərin olduğunu və onların diqqətinin özəl sektordan maliyyə resurslarının cəlb edilməsinə yönəldiyini bildirib.
Son olaraq bir neçə lokomotiv firmasının sərmayə qoyduğunu bildirən Biranvend, ilin sonuna qədər bu sahədə yeni müqavilələr imzalanacağını, Aprin Limanına yeni investisiya məbləğinin təxminən 5 min milyard tümənə çatacağını və yaxın gələcəkdə yeni müqavilələrin imzalanacağını açıqlayıb.